Öncelikle belirtmek istiyorum ki isim değiştirmek için dava açan kişinin (eğer avukatı varsa) duruşmalara katılması gibi bir zorunluluk bulunmamaktadır. Bu sebeple isim ve soy isminde değişiklik yapmak isteyen ve yurtdışında yaşayan vatandaşlarımızın Türkiye’de bulunan avukatları aracılığıyla işlemleri takip edebilmesi mümkündür.
Hukuki temsilin sağlanması için öncelikle kişinin konsolosluğa giderek vekâletname çıkartması gerekmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; kişinin ismi şahsa sıkı sıkıya bağlı haklardan olduğundan muhakkak isim değişikliği için özel yetki vekâletnamesi olması talep edilmelidir. Vekâletnamenin çıkartılmasından sonra Türkiye’de bulunan avukat, vekâletnameyi herhangi bir noterden teslim alabilecek ve işlemlere başlayabilecektir.
İsim değişikliği yapabilmek için haklı bir sebep bulunması gerekmektedir. Ancak haklı nedenin ne olduğu konusunda bir sınırlama yoktur, olayın özelliklerine göre değişiklik gösterebilmektedir. Birkaç örnek saymak gerekirse: kişinin toplum içinde başka bir isim veya soy isimle tanınması, zor telaffuz edilen bir isim olması, ismin alay konusu yapılıyor olması, cinsiyet değişikliği vb. sebepler.
Bu haklı sebebin varlığı her türlü delille (yazılı delil, tanık.) ispat edilebilmektedir. Bu nokta önemlidir. Çünkü isim değiştirme sebebine göre farklılık gösterse de davada gösterebilecek en önemli delil tanıklardır ve yurtdışında yaşayan kişinin Türkiye’de gösterebileceği bir tanık olmayabilir. Bu durumda yurtdışında bulunan tanığın istinabe yoluyla dinlenmesi mümkün kılınmıştır.
Dikkat edilecek diğer nokta ise yeni alınacak isim Soyadı Kanunu madde 3’e aykırı olmamalıdır. İlgili madde hükmü:
“Rütbe ve memuriyet, aşiret ve yabancı ırk ve millet isimleriyle umumi edeplere uygun olmıyan veya iğrenç ve gülünç olan soyadları kullanılamaz.” şeklindedir.
İsim değişikliği davası çekişmesiz yargı işlerindendir. Herhangi bir pürüz olmaması halinde dava hızlı bir şekilde sonuçlanmaktadır. Dava, isim değişikliği isteyen kişinin yerleşim yeri mahkemesinde açılmaktadır, yurtdışında yaşayan vatandaşlarımız için ise duruma göre değişiklik göstermektedir. Şöyle ki;
Geçici olarak yurtdışında bulunanlar için Türkiye’de devamlı olarak ikamet edilen yer mahkemesi yetkilidir. Ancak kişi sürekli olarak yurtdışında ise ve Türkiye’de ikameti bulunmuyorsa mevzuat hükümlerine göre yetki belirlenmektedir. Kişi dava sırasında geçici olarak Türkiye’de ise sakin olunan yerde dava açılabilir. Ancak böyle bir durum yoksa kişinin yurtdışında yaşamaya başlamadan önceki yerleşim yeri mahkemesi yetkili olacaktır. Böyle bir yer de bulunmuyorsa –örneğin kişi yurtdışında doğmuş olabilir- dava İstanbul, İzmir veya Ankara mahkemelerinden birinde açılabilecektir.
İsim değişikliği isteyen kişinin haklı sebebine göre asliye hukuk mahkemesi ya da aile mahkemesi görevli mahkeme olmaktadır.
Davadan sonra hükmün ilan edilmesi gerekmektedir. Bu ilan ulusal veya yerel bir gazete aracılığıyla olmaktadır. Hüküm ile birlikte isim değişikliği yapılmış olacaktır, bu hüküm kişinin başkaca kişisel durumlarını etkilememektedir. Örneğin mirasçılık ilişkileri, sabıka kaydı, evlilik gibi durumları aynen devam edecektir.
Yurtdışında yaşayan kişi, isim değişikliğini yurtdışında da yapabilir. Bu halde değişiklik yapılacak ülke mevzuat hükümleri uygulanacaktır. Kimi ülkelerde basit bir idari başvuruyla isim değişikliği yapılabiliyorken bazı ülkelerde de aynı ülkemizdeki gibi dava açmak gerekmektedir. Yurtdışında yapılan isim değişikliği otomatik olarak Türkiye’de de geçerli olmayacaktır. Bu halde:
Şayet kişi mahkeme kararıyla isim değişikliğini gerçekleştirmişse, Türkiye’de tanıma ve tenfiz davası olarak adlandırılan davayı açması gerekmektedir. Burada amaç yabancı mahkeme kararını Türkiye’de tanıtmaktır. Ancak isim değişikliği idari başvuru yoluyla yapılmışsa ortada bir mahkeme kararı olmadığından tanıma ve tenfiz davası açmak mümkün olmayacaktır. Bu halde en sağlıklı ve hızlı yöntem kişinin Türkiye’de de isim değişikliği davası açmasıdır.